พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เจ้าสามพระยา ตั้งอยู่ในพื้นที่ตำบลประตูชัย จังหวัดพระนครศรีอยุธยา สร้างขึ้นเมื่อปี 2502 เป็นสถานที่จัดเก็บและจัดแสดงโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุอันล้ำค่า ที่ถูกค้นพบจากการขุดแต่ง และบูรณะโบราณสถานในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา และพื้นที่ใกล้เคียง ตั้งแต่ปี 2499 มีทั้งเครื่องราชูปโภค เครื่องทอง เครื่องประดับ เครื่องปั้นดินเผา เครื่องไม้จำหลัก พระพุทธรูป พระเครื่อง พระพิมพ์ ตั้งแต่สมัยทวาราวดี, ศรีวิชัย, ลพบุรี, เชียงแสน, สุโขทัย, อู่ทอง, อยุธยา และรัตนโกสินทร์ โดยเมื่อปี 2504 พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เจ้าสามพระยา ได้เป็น พิพิธภัณฑสถานแห่งแรกของไทย ที่มีรูปแบบการจัดแสดงแผนใหม่ ไม่นำโบราณวัตถุมาจัดแสดงจนแน่นเกินไป มีการนำเสนอให้ดูน่าสนใจ ถือเป็นแหล่งศึกษาเรียนรู้ด้านประวัติศาสตร์ที่สำคัญของคนรุ่นหลัง