ศูนย์จีโนมฯ ตอบ 4 ข้อสงสัยอาการ-ตรวจวินิจฉัยไวรัสมาร์บวร์กและอีโบลา ชี้ อาการระยะแรกคล้ายโรคอื่นๆ ที่พบบ่อย หากสงสัยต้องรีบพบแพทย์ ระบุ เทคโนโลยี NGS วิเคราะห์ตัวอย่างผู้ป่วยได้รวดเร็วและครอบคลุม
วันนี้ (22 ก.พ.66) ศูนย์จีโนมทางการแพทย์ โรงพยาบาลรามาธิบดี โพสต์ข้อความผ่านเฟซบุ๊ก Center for Medical Genomics เกี่ยวกับไวรัสมาร์บวร์ก ระบุว่า 4 คำถามที่หลายท่านสอบถามศูนย์จีโนมฯ เกี่ยวกับอาการและการตรวจวินิจฉัยโรคติดเชื้อไวรัสมาร์บวร์กและอีโบลา
1. อาการติดเชื้ออีโบลาและมาร์บวร์กต่างกันอย่างไร
อีโบลาและมาร์บวร์กต่างเป็นไข้เลือดออกจากการติดเชื้อไวรัสตระกูลเดียวกัน ดังนั้น อาการจึงคล้ายคลึงกัน อย่างไรก็ตาม มีความแตกต่างบางประการระหว่างอาการของโรคทั้งสอง
ระยะฟักตัวก่อนปรากฏอาการของทั้งอีโบลาและมาร์บวร์ก คือ ประมาณ 2-21 วัน หลังจากได้รับเชื้อไวรัส และอาจรวมถึง
ไข้ ปวดศีรษะ เจ็บกล้ามเนื้อ ความเหนื่อยล้า ท้องเสีย อาเจียน อาการปวดท้อง มีเลือดออกหรือฟกช้ำโดยไม่ทราบสาเหตุ
อย่างไรก็ตาม มีความแตกต่างบางประการในการดำเนินของโรคและอาการบางอย่างที่เกิดขึ้น ตัวอย่างเช่น อีโบลาอาจทำให้อาการระบบทางเดินอาหารรุนแรงขึ้น เช่น ปวดท้อง ท้องเสีย และอาเจียน อีโบลาอาจทำให้เลือดออกรุนแรงขึ้น เช่น เลือดออกจากตา หู และจมูก
ในทางตรงกันข้าม มาร์บวร์ก อาจทำให้เกิดอาการทางระบบประสาทที่รุนแรงกว่า เช่น สับสน หงุดหงิด และก้าวร้าว มาร์บวร์ก อาจทำให้เกิดผื่นวันที่ 5 ซึ่งมักไม่พบในกรณีของอีโบลา
เป็นที่น่าสังเกตว่าทั้งอีโบลาและมาร์บวร์กเป็นโรคที่พบไม่บ่อย และอาการอาจคล้ายกับโรคอื่นๆ ที่พบได้บ่อย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในระยะแรก หากผู้ใดมีอาการป่วยจากไวรัสและมีเหตุผลให้เชื่อว่าคุณอาจได้รับเชื้อไวรัสตัวใดตัวหนึ่ง จากบุคคลที่เดินทางมาจากประเทศที่มีการระบาดในขณะนี้ควรไปพบแพทย์ทันที
2. อีโบลาและมาร์บวร์กในระยะแรกของการติดเชื้ออาการอาจคล้ายกับโรคอื่นๆ ที่พบได้บ่อย โรคที่ว่าคือโรคอะไรบ้าง อาการเริ่มต้นของไวรัสอีโบลาและไวรัสมาร์บวร์ก อาจคล้ายกับอาการเจ็บป่วยทั่วไปอื่นๆ อีกมากมาย และสิ่งสำคัญคือต้องสังเกตว่าการมีอาการเหล่านี้ไม่ได้แปลว่าบุคคลนั้นติดเชื้ออีโบลาหรือไวรัสมาร์บวร์ก ความเจ็บป่วยทั่วไปบางโรคที่มีอาการคล้ายกับอีโบลาและมาร์บวร์กในระยะแรก ได้แก่
ไข้หวัดใหญ่ (ไข้หวัดใหญ่) : ไข้หวัดใหญ่อาจทำให้มีไข้ อ่อนเพลีย ปวดกล้ามเนื้อ ปวดศีรษะ และไอ ซึ่งอาจคล้ายกับอาการเริ่มต้นของอีโบลาและมาร์บวร์ก
มาลาเรีย : มาลาเรียคือการติดเชื้อปรสิตที่อาจทำให้เกิดไข้ หนาวสั่น ปวดศีรษะ และปวดกล้ามเนื้อ ซึ่งอาจคล้ายกับอาการเริ่มต้นของอีโบลาและมาร์บวร์ก
ไข้เลือดออก : ไข้เลือดออกคือการติดเชื้อไวรัสที่สามารถทำให้เกิดไข้ ปวดศีรษะ ปวดกล้ามเนื้อและข้อ และมีผื่นขึ้น ซึ่งอาจคล้ายกับอาการเริ่มต้นของอีโบลาและมาร์บวร์ก
ไข้ไทฟอยด์ : ไข้ไทฟอยด์คือการติดเชื้อแบคทีเรียที่อาจทำให้เกิดไข้ ปวดศีรษะ ปวดท้อง และท้องเสีย ซึ่งอาจคล้ายกับอาการเริ่มต้นของอีโบลาและมาร์บวร์ก
ไข้ลาสซา : ไข้ลาสซาเป็นไข้เลือดออกจากไวรัสอีกชนิดหนึ่งที่อาจทำให้เกิดอาการคล้ายกับอีโบลาและมาร์บวร์ก เช่น มีไข้ ปวดกล้ามเนื้อ ปวดศีรษะ และอาเจียน
สิ่งสำคัญที่จะต้องคำนึงคือหากคุณมีอาการป่วยจากไวรัสและมีเหตุผลให้เชื่อว่าคุณอาจได้รับเชื้อไวรัสอีโบลาหรือไวรัสมาร์บวร์ก คุณควรไปพบแพทย์ทันที
องค์การอนามัยโลกเน้นย้ำว่าการตรวจพบและการรักษาโรคติดเชื้อไวรัสอีโบลาหรือไวรัสมาร์บวร์ก ตั้งแต่เนิ่นๆ มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการรักษา เพื่อรักษาชีวิตและป้องกันการแพร่กระจายของโรค
3. เทคนิคการตรวจทางห้องปฏิบัติการที่ใช้ในการตรวจหาไวรัสอีโบลาและไวรัสมาร์บวร์กอย่างรวดเร็วจากผู้ป่วยที่ติดเชื้อคืออะไรบ้าง?
มีเทคนิคทางห้องปฏิบัติการหลายอย่างที่สามารถใช้ในการตรวจคัดกรองและวินิจฉัยไวรัสอีโบลาและไวรัสมาร์บวร์กอย่างรวดเร็วจากผู้ป่วยที่ติดเชื้อ เทคนิคเหล่านี้มุ่งเน้นไปที่การตรวจหาสารพันธุกรรมของไวรัสหรือแอนติเจนของไวรัสในตัวอย่างทางคลินิก เช่น เลือด ปัสสาวะ หรือน้ำลายเป็นหลัก เทคนิคที่ใช้กันทั่วไปบางส่วน ได้แก่
- เทคนิค RT-PCR : เทคนิคนี้เกี่ยวข้องกับการแปลงอาร์เอ็นเอของไวรัสเป็นดีเอ็นเอ และขยายปริมาณดีเอ็นเอของไวรัสโดยใช้เทคนิค PCR สามารถตรวจจับการมีอยู่ของสารพันธุกรรมของไวรัสอีโบลาหรือไวรัสมาร์บวร์กในตัวอย่างผู้ป่วยได้อย่างรวดเร็ว
- การตรวจหาแอนติเจน : การทดสอบเหล่านี้ใช้โมโนโคลนอลแอนติบอดีเพื่อตรวจหาแอนติเจนของไวรัสในตัวอย่างผู้ป่วย ตัวอย่างหนึ่งคือ ReEBOV Antigen Rapid Test ซึ่งเป็นการตรวจทางอิมมูโนโครมาโตกราฟีที่ตรวจหาแอนติเจนของไวรัสอีโบลาในเลือดหรือซีรั่มภายใน 15-30 นาที
- การตรวจทางเซรุ่มวิทยา : การทดสอบเหล่านี้ตรวจหาแอนติบอดีต่อไวรัสอีโบลาหรือไวรัสมาร์บวร์ก ในซีรั่มของผู้ป่วย สิ่งนี้สามารถบ่งบอกถึงการสัมผัสครั้งก่อนหรือการติดเชื้อในปัจจุบัน การทดสอบอิมมูโนซอร์เบนต์ที่เชื่อมโยงกับเอนไซม์ (ELISA) และการทดสอบอิมมูโนฟลูออเรสเซนซ์ทางอ้อม (IFA) เป็นตัวอย่างของการทดสอบทางเซรุ่มวิทยาที่ใช้สำหรับตรวจหาแอนติบอดี
-การถอดรหัสพันธุกรรมทั้งจีโนมของไวรัส (NGS): เทคโนโลยีนี้สามารถถอดรหัสพันธุกรรมจีโนมของไวรัสทั้งหมดได้อย่างรวดเร็ว โดยให้ข้อมูลเกี่ยวกับสายพันธุ์ของไวรัสที่เฉพาะเจาะจงและศักยภาพในการทำให้เกิดความรุนแรง
สิ่งสำคัญที่ต้องคำนึงคือต้องดำเนินเทคนิคเหล่านี้ โดยเฉพาะในช่วงแรกคือการฆ่าเชื้อ (inactivation) ในห้องปฏิบัติการที่มีความปลอดภัยทางชีวภาพระดับ 4 ซึ่งมีมาตรการด้านความปลอดภัยและการกักกันที่เข้มงวดเพื่อป้องกันการแพร่กระจายของไวรัสออกมาภายนอก
4. ประโยชน์ของการใช้ (Next-generation sequencing:NGS) อย่างรวดเร็วกับสิ่งส่งตรวจที่ได้จากผู้ป่วยที่ติดเชื้อไวรัสมาร์บวร์กหรืออีโบลามีประโยชน์อย่างไร?
เทคนิค NGS เป็นเทคโนโลยีอันทรงพลังที่สามารถใช้ถอดรหัสดีเอ็นเอ หรือ อาร์เอ็นเอจำนวนมากได้อย่างรวดเร็วและคุ้มค่า ในบริบทของการติดเชื้อไวรัสอีโบลาหรือมาร์บวร์ก NGS สามารถให้ประโยชน์หลายประการสำหรับการวิเคราะห์ตัวอย่างผู้ป่วย ได้แก่:
-การระบุสายพันธุ์ของไวรัสอย่างรวดเร็ว : สามารถใช้ NGS เพื่อจัดลำดับจีโนมของไวรัสทั้งหมด ให้มุมมองที่ครอบคลุมของไวรัสอย่างรวดเร็วของสายพันธุ์ไวรัสที่เฉพาะเจาะจง ข้อมูลนี้มีประโยชน์ในการเฝ้าติดตามการแพร่กระจายของไวรัส ติดตามแหล่งที่มา และระบุแหล่งที่มาของการระบาดที่อาจเกิดขึ้น
-ลักษณะเฉพาะของการเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรม : NGS สามารถระบุการเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรมหรือการกลายพันธุ์ในจีโนมของไวรัสเมื่อเวลาผ่านไป ซึ่งสามารถให้ข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับวิวัฒนาการและการปรับตัวของไวรัส ข้อมูลนี้มีประโยชน์สำหรับการติดตามการแพร่กระจายของไวรัสและระบุเป้าหมายของวัคซีนและยาที่อาจเป็นไปได้
-ความไวและความจำเพาะสูง : NGS สามารถตรวจจับสารพันธุกรรมของไวรัสได้ในปริมาณที่ต่ำ ทำให้เป็นเทคนิคที่มีความไวสูงในการตรวจจับไวรัสในตัวอย่างผู้ป่วย นอกจากนี้ยังมีความจำเพาะสูง หมายความว่าสามารถแยกความแตกต่างระหว่างไวรัสสายพันธุ์ต่างๆ และสารพันธุกรรมอื่นๆ ได้อย่างแม่นยำ
-ความสามารถในการมัลติเพล็กซ์ : NGS สามารถวิเคราะห์ตัวอย่างหลายรายการพร้อมกัน ทำให้สามารถวิเคราะห์ตัวอย่างผู้ป่วยจำนวนมากพร้อมกันได้อย่างรวดเร็ว สิ่งนี้มีประโยชน์อย่างยิ่งในช่วงที่มีการระบาด ซึ่งจำเป็นต้องวิเคราะห์ตัวอย่างจำนวนมากอย่างรวดเร็ว
-ศักยภาพในการวินิจฉัย : NGS มีศักยภาพที่จะใช้เป็นเครื่องมือวินิจฉัยสำหรับการระบุการติดเชื้อไวรัสอย่างรวดเร็ว รวมถึงอีโบลาและมาร์บวร์ก ซึ่งจะช่วยให้สามารถวินิจฉัยได้รวดเร็วและแม่นยำยิ่งขึ้น ซึ่งนำไปสู่การรักษาที่เร็วขึ้นและผลลัพธ์ของผู้ป่วยที่ดีขึ้น
โดยสรุป NGS เป็นเครื่องมืออันทรงพลังสำหรับการวิเคราะห์ตัวอย่างผู้ป่วยอย่างรวดเร็วและครอบคลุมในบริบทของการติดเชื้อไวรัสอีโบลาหรือมาร์บวร์ก โดยมีศักยภาพในการใช้งานในการเฝ้าระวังการระบาด วิวัฒนาการของไวรัส และการวินิจฉัย
